​Р.Эмүжин: Гоо үзэсгэлэн...

Ардын жүжигчин Түмэндэмбэрэл гуайтай ярилцлага хийхээр утас цохилоо. За, хүрээд ир ээ л гэж байна. Сонины ажил оройхон дуусна, 19 цаг боллоо. Тэднийх 40 мянгатад байсан юм даг. Яваад ортол Түмэндэмбэрэл гуай яг тайзан дээр дуулдагтайгаа адил өргөн хоргой эмжээртэй дээлтэй, гэзгээ гурваар дарж сүлжээд гоёмсог хавчаараар даруулчихсан, унжлагатай ээмэгээрээ гоёж, нүүрээ будаад, уруулаа өнгөлсөн угтаж билээ. Жаран нас дөхсөн, тайзнаа харагдах нь ховордсон үе шүү дээ. Ярьж байгаа нь хөгжим шиг, эвлэгхэн сайхан эмэгтэй, гоёл зүүсгэл, будаг шунх нь тэр чигтээ бүсгүй хүн ямар байх ёстой вэ, яг л тийм эгшиг дүүрэн. Тэдний гал тогооны өрөө урлагийн тайз болон хувирах шиг л санагдсаныг одоо хүртэл мартдаггүй юм. Тэр ярилцлага сүүлчийн өгүүлэмж нь байсныг хэзээ хойно ойлгож мэдрэх, он цагийн олон нугачааг гэтлэн эргэн дурсах...энэ бүхэн амьдрал юм билээ. Бас нэг зүйлийг би энэ сайхан хүнээс тэгэхэд суралцаж үлдсэн. Хэдийгээр тайзнаа гарахаа болиод удсан, хөгшрөлт гэдэг хүзүүгээр татсан нас, гэртээ суугаа гэрийн эзэгтэй боловч эмэгтэй хүн бүх цаг үед гоо үзэсгэлэнгийн охин тэнгэр байж чаддаг гэдгийг, сэтгэлийн гоо сайхны ертөнцдөө жаргалтай гэдгийг олж харсан даа. Тэгэхэд би Түмэндэмбэрэл гуай одоо хүртэл тайзан дээрээ сэтгэл зүрхээрээ зогссоор байгааг мэдэрсэн, гайхамшиг гэдэг энэ л байх.
-Та тоглолтонд явах гэж байгаа юм уу гэж гайхан асуухад минь,
-Надад ард түмнийхээ өмнө муухай харагдах эрх байхгүй гэсэн дээ. Ямар их хүндлэл, ёс зүй вэ. Бүсгүй хүний гоё сайхан төрөөд, гоё сайхан төгсөх дуусашгүй их хүсэл гэдэг ямар агуу вэ.
Дөрвөн настайдаа ээжээсээ өнчрөн үлдэж, аавтайгаа хамт өссөн, эсгий гутлын үйлдвэрт ажиллаж байсан охиныг Л.Ванган гуай олж харан, урлагийн алтан тайзан дээр хөтөлж авчирснаас хойш ардын болон зохиолын 400 орчим дууг амьдруулан дуулж, нотжуулж, дуулах хэв маягийг нь уламжлал, шинэчлэл хослуулан дархалж, өөрийн школыг үлдээсэн агуу дуучныхаа хөшөөг Увсын Өндөрхангайнхан залжээ. Ардын дууг орчин цагийн тайзнаа, хөгжмийн урлагийн хэлээр дамжуулан гаргаж ирсэн, ганган урласан хүн шүү дээ. Мөнхийн тайзан дээр мөнх дуулж буй дүр төрхтэйгээр барималч Түмэнчулуун урлажээ, баярлалаа. Нэг сэгсийсэн сэтгүүлч охины өмнө ч тэр гоо үзэсгэлэнтэй дуучин дүр төрхөөрөө үлдэхийг хичээж, адууны дэлээр сүлжсэн гэзгээ залгуулж хавчаараар тогтоогоод үдэш хүртэл хүлээсэн байсан, тийм ээ, миний сэтгэлд тэр л гоо үзэсгэлэнт агуу дуучин хэвээр үлдсэн дээ...түүний гэртээ навсайж суугааг гэрт нь очиж цайг нь уусан би хараагүй л юм даа, тийм л үзэсгэлэнтэй оршихуйг бүтээжээ, энэ гоо бүсгүй.

Р.Эмүжин